ژنتيك از ديدگاه حل مسأله
ژنتيك از ديدگاه حل مسأله
تألیف: ساسان اميني
فهرست مطالب کتاب
1) مقدمه‌اي بر احتمالات
1-1) مقدمه
2-1) پديده‌هاي تصادفي
3-1) احتمال
4-1) مقدمه‌اي بر جبر مجموعه‌ها
5-1) مفهوم استقلال
6-1) اصول شمارش
7-1) احتمال شرطي
8-1) توزيع‌هاي گسسته
2) تقسيم سلولي
1-2) مقدمه
2-2) كروموزوم‌هاي يوكاريوتي
3-2) چرخه‌ي سلولي
4-2) تشكيل گامت
5-2) تئوري كروموزومي وراثت
3) مندليسم
1-3) مقدمه
2-3) آميزش مونوهيبريد
3-3) چگونه مي‌توان زاده‌هاي حاصل از يك آميزش را پيش‌بيني كرد؟
4-3) آميزش دي‌هيبريد
5-3) آيا قانون دوم مندل هميشه برقرار است؟.
6-3) آميزش آزمون
7-3) تبديل داده‌هاي مربوط به تعداد زاده‌ها به نسبت‌هاي ژنتيكي
8-3) به دست آوردن نسبت‌هاي ژنوتيپي و فنوتيپي زاده‌هاي حاصل از يك آميزش
9-3) تعيين ژنوتيپ والدين با در دست داشتن نسبت‌هاي فنوتيپي زاده‌ها
10-3) دودمانه (شجره‌نامه)
11-3) چگونه با افرادي كه پيشينه‌ي ژنتيكي آن‌ها را در اختيار نداريم، برخورد كنيم؟
12-3) استفاده از احتمال شرطي در حل مسائل ژنتيك
4) تعميم مندليسم
1-4) اثر محيط
2-4) نفوذ و تجلي‌پذيري
3-4) صفاتي كه الل‌هاي كنترل‌كننده‌ي آن‌ها، رابطه‌ي غالب و مغلوبي ندارند
4-4) الل كشنده چيست؟
5-4) الل‌هاي چندگانه
6-4) برهم‌كنش‌هاي ژني
5) جنسيت
1-5) آزمايش‌هاي مورگان
2-5) صفات وابسته به جنس
3-5) صفات محدود به جنس
4-5) صفات تحت تأثير جنس
5-5) تعيين جنسيت
6-5) جبران مقداري
7-5) دودمانه‌ي صفات جنسي
8-5) به دست آوردن ژنوتيپ والدين از روي نسبت‌هاي ژنوتيپي زاده‌ها
6) تغييرات كروموزومي
1-6) مقدمه
2-6) تغييرات تعدادي در كروموزوم‌ها.
3-6) تغييرات ساختاري در كروموزوم‌ها
7) استثنائاتي بر مندليسم
1-7) مقدمه
2-7) ژن‌هاي خارج‌هسته‌اي
3-7) نقش‌پذيري
8) ژنتيك جمعيت
1-8) مقدمه
2-8) تنوع در جمعيت
3-8) محاسبه‌ي فراواني‌هاي اللي و ژنوتيپي
4-8) تعادل هاردي _ واينبرگ
5-8) استفاده از اطلاعات جمعيت براي پيش‌بيني ژنوتيپ افراد
6-8) عوامل برهم‌زننده‌ي تعادل هاردي _ واينبرگ
مقدمه
زماني كه تصميم به نوشتن اين كتاب گرفتم، خيلي دوست داشتم متن كتاب، حالت خودموني داشته باشه، ولي از اون‌جا كه اين سبكِ نوشتن، ممكنه ابهاماتي تو انتقال مطلب ايجاد كنه و براي يه كتاب آموزشي مناسب نباشه، بي‌خيال اين قضيه شدم. اما وقتي كه نوبت نوشتن مقدمه شد، به خودم گفتم كه حداقل اين‌جا مي‌تونم هر جوري كه مي‌خوام بنويسم، ولي حالا مي‌بينم كه شايد واسه مقدمه هم مناسب نباشه. به هر حال، قيد محاوره‌اي نوشتن رو تو مقدمه هم زدم!
توضيحات پشت جلد كتاب، براي معرفي آن كافي است، اما مي‌توان اين مطالب را نيز به آن اضافه كرد:
اين كتاب در 8 فصل تنظيم شده است و موضوع آن، بسط و توضيح برخي مباحث ژنتيك كلاسيك است. البته از آن‌جا كه در ژنتيك كلاسيك، استفاده از احتمالات ضروري است، فصل اول اين كتاب به مقدمه‌اي بر احتمالات اختصاص داده شده است.
ژنتيك از ديدگاه حل مسأله، يك كتاب آموزش ژنتيك است، ولي تأكيد آن بر حل مسأله است. تقريباً تمامي مسائلي كه در دوره‌هاي پيشين المپياد زيست‌شناسي، از اولين تا آخرين دوره مطرح شده‌اند، در اين كتاب گردآوري شده است. علاوه بر آن، تعداد زيادي سؤالات اضافي نيز در اين كتاب گنجانده شده است. تمامي سؤالات اين كتاب، همراه با راه حل هستند. البته از آن‌جا كه پيش از مطرح شدن هر سؤال، تمامي اطلاعات لازم براي پاسخ‌گويي به آن در اختيار خواننده قرار داده شده است، توصيه مي‌شود كه قبل از خواندن راه حل، خواننده خود براي رسيدن به پاسخ مسأله تلاش كند.
توضيحات اين كتاب از ساده‌ترين و مقدماتي‌ترين مباحث ژنتيك آغاز شده، ولي سعي شده است كه مسائل آن براي خواننده داراي نكات جديد و آموزنده‌اي باشد. ممكن است پاسخ‌گويي به برخي سؤالات براي خواننده مشكل به نظر برسد. هدف از مطرح كردن اين سؤالات، تضعيف روحيه‌ي خواننده نمي‌باشد، بلكه بايد جنبه‌ي آموزشي آن را مد نظر قرار داد.
بعضي از عنوان‌هايي كه در اين كتاب مطرح شده‌اند، ممكن است جزو عناوين كتاب‌هاي درسي نباشند، اما خواننده نبايد از خواندن آن‌ها به اين علت، صرف نظر كند. زيرا بسيار متداول است كه در سؤالات المپياد زيست‌شناسي، يك موضوع جديد كه جزو عناوين كتاب‌هاي درسي نيست، توضيح داده شده و در انتها از همان موضوع، سؤالي مطرح مي‌شود. بنابراين در اين كتاب، سعي شده در مورد موضوعات جديدي كه احتمال استفاده از آن‌ها در سؤالات المپياد وجود دارد، توضيحاتي ارائه شود.
از آن‌جا كه مخاطب اين كتاب، دانش‌آموزان سراسر كشور هستند، سعي شده تا متن آن با بياني ساده و روان نوشته شود تا براي همگان، قابل فهم باشد. مطالعه‌ي اين كتاب براي داوطلبان شركت در مرحله‌ي اول و دوم المپياد زيست‌شناسي، داوطلبان شركت در كنكور سراسري و نيز علاقه‌مندان ژنتيك! مفيد خواهد بود.